تا به حالا چند بار اتفاق افتاده که برنامه‌ریزی کنید کاری را انجام دهید؛ اما در بین کار حواستان با چیزهای مختلف منحرف شده باشد؟!
در واقع بعضی‌اوقات ما برنامه‌هایی را برای خودمان مشخص می‌کنیم؛ مثلاً برنامه‌ریزی می‌کنیم که کاری را انجام دهیم؛ اما در عمل نمی‌توانیم بر سر تعهدمان به برنامه باقی بمانیم. حتی ممکن است کاری که باید انجام دهیم خیلی هم مهم باشد؛ اما برای انجام آن مهارت اجرایی نداشته باشیم و ترجیح بدهیم کارهای ساده و بی‌اهمیت را انجام دهیم و بدین ترتیب رغبتی به انجام کارهای مهم از خود نشان ندهیم.
این اعمال نشان می‌دهد که ما کنترل شناختی نداریم؛ اما فردی که کنترل شناختی دارد، به‌راحتی می‌تواند برنامه‌ها و اهدافش را با رفتارش هماهنگ کند.
مهارت کنترل شناختی به ما کمک می‌کند که از روی هیجاناتمان تصمیم نگیریم و قوه تعقل و منطق را وارد زندگی‌مان کنیم.
اگر بخواهیم به‌صورت علمی کنترل شناختی را در یک جمله تعریف کنیم، در واقع کنترل شناختی فرایندی است که طی آن اهداف و برنامه‌های شما روی رفتار شما تأثیر می‌گذارند؛ یعنی شما به واسطه برنامه‌هایی که برای خودتان تعریف کرده‌اید، عمل می‌کنید. نه اینکه فقط در حد برنامه باقی بمانید. متأسفانه کسانی که دچار ADHD هستند، فاقد مهارت اجرایی در رفتارشان هستند. البته تصور نکنید که اگر چنین ضعفی دارید حتماً دچار اختلال ADHD هستید این مورد یکی از چندین دلایل ضعف در قابلیت اجرایی افراد است.
بخش پیش پیشانی مغز (پری فرونتال) بخشی است که در کنترل شناختی نقش دارد. برای اینکه بتوانیم عملکرد این بخش مغز را تقویت نماییم و به‌تبع آن مهارت کنترل شناختی خود را بهبود ببخشیم، یک سری فعالیت‌ها مثل بازی‌هایی که نیاز به استفاده و به‌کارگیری حافظه دارند، یا حل‌کردن معما در تقویت عملکرد این بخش مهم است. همچنین یادگیری مهارت‌های جدید مثل نواختن ساز و هر مهارت جدید باعث تقویت عملکرد این بخش می‌شود.
کنترل شناختی نقش مهمی در موفقیت ما دارد و به ما کمک می‌کند روی برنامه‌هایی که در نظر داریم، باقی بمانیم و قبل از اینکه با حواس‌پرتی و اهمال‌کاری وقت و زمان را از دست بدهیم، این مهارت، ما را از اتلاف وقت بر حذر می‌دارد و تمرکز ما را روی بخش‌های مهم زندگی معطوف می‌کند. به‌این‌ترتیب می‌تواند نقش مهمی در بالابردن کارایی ما در زندگی داشته باشد.
روشی نوین در مطالعه
در هنگام مطالعه وقتی می‌خواهید مطلب جدیدی را یاد بگیرید و مطالعه کنید و مطالب برای شما تازه و جدید است، ابتدا یک مرور کلی بر روی اطلاعات داشته باشید برای مثال اول تیترها را بخوانید، عنوان‌ها را مرور کنید تا در شروع متوجه شوید قرار هست راجع به چه چیزی مطلب جدید یاد بگیرید. (این مرحله را مرحله مرور تیترها، عناوین و سرفصل‌ها در نظر بگیرید).
در مرحله دوم مطلبی که می‌خوانید، را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و در فواصل منظم زمانی مثلاً چند بازه زمانی ۴۰ دقیقه‌ای با رعایت فاصله زمانی پنج الی ده دقیقه استراحت چشم و ذهن انجام دهید. تصور کنید قرار است ۱۰ صفحه مطلب جدید را یاد بگیرید که هر کدام از این ده صفحه، تیترهای مخصوص به خود را دارد. به‌جای اینکه سه ساعت را به طور مداوم بر روی خواندن همه مطالب این ده صفحه صرف کنید، ساعات و زمان‌هایی را که در اختیار دارید بین این ده صفحه تقسیم کنید.
مثلاً چهل دقیقه یا یک ساعت را فقط روی یادگیری مطالب صفحه اول و دوم وقت بگذارید وقتی خوب این بخش‌ها و تیترها را یاد گرفتید، با رعایت یک فاصله زمانی (مثلاً ده‌دقیقه‌ای) استراحت چشم و ذهن یک ساعت بعدی را به صفحات ۳ و ۴ اختصاص دهید.
البته توجه داشته باشید که قبل از اینکه مطالعه صفحات ۳ و ۴ را آغاز کنید یک مرور کوتاه روی مطالب مهم صفحات ۱ و ۲ که احیاناً در فلش کارت یادداشت کرده‌اید و یا در حین مطالعه های‌لایت کرده‌اید، داشته باشید و بعد به سراغ مطالعه بخش جدید بروید و در هر ساعت، تنها به مطالعه بخش کوچکی از مطالب بپردازید.
این نکته را هم در نظر داشته باشید، وقتی در حال خرد و کوچک‌کردن و تقسیم‌بندی مطالب به بازه‌های زمانی مشخص هستید، ابتدا تمرکز خود را روی نکاتی بگذارید که خیلی مهم و کلیدی هستند، تا ابتدا مفهوم کلی را خوب یاد بگیرید و وقتی با کلیت مطالب آشنا شدید، بعد روی نقاط جزئی‌تر متمرکز شوید. در طی این فرایند مراقب باشید که نکات مهم که در طول بازه زمانی مشخص مطالعه می‌کنید در فلش کارت و یا دفترچه‌ای یادداشت نمایید. توجه کنید که برای نوشتن نکات مهم هر بخش بر روی فلش کارت، بایستی فقط و فقط از حافظه خود کمک بگیرید و عیناً نکات و جملات را از روی کتاب نت‌برداری و یادداشت نکنید.
سه روش مطالعه برای زمان‌هایی که وقت کافی ندارید و به‌قول‌معروف دقیقه نود هستید:
هیچ دانشجویی قطعاً دوست ندارد که شب امتحان دچار استرس و تنش در مطالعه شود و این فشار استرس سنگین را تحمل کند؛ اما گاهی اوقات به دلایل مختلف ما زمان را از دست می‌دهیم و ناغافل متوجه می‌شویم که فقط چند روز به امتحان مانده و در این لحظات دستپاچه می‌شویم و حتی ممکن است به حذف چندباره دروس خود در طی یک تصمیم هیجانی بپردازیم.
با اینکه به دلیل فشار زیاد و استرس و همچنین جمع‌آوری فشرده اطلاعات در حافظه فوری در مدت‌زمان محدود، مخالف این مدل مطالعه هستیم، اما دراین‌خصوص و موارد اضطراری که ممکن است اتفاق بیفتد، سه روش مطالعه را می‌توان ارائه کرد.
روش اول: همه مطالبی که باید بخوانید را به سه قسمت تقسیم کنید؛ مثلاً اگر ۳۰۰ صفحه جزوه دارید، یا مجموعه کتاب‌هایی که باید بخوانید ۳۰۰ صفحه است آن را به سه قسمت تقسیم کنید و هر روز را به مطالعه یک قسمت مثلاً ۱۰۰ صفحه اختصاص دهید. یادداشت‌برداری از مطالب مهم در حین مطالعه و طبقه‌بندی مطالب و مرور نکات مهمی که در طول مطالعه روزانه خود یادداشت کرده‌اید، در پایان همان روز را فراموش نکنید.
روش دوم: که به سیستم ۳-۴-۵ مشهور است؛ برای افرادی مناسب است که حافظه خوبی ندارند؛ اما عملکرد اجرایی خوبی دارند؛ مثلاً اگر قرار باشد ۳۰۰ صفحه از کتاب را در یک روز بخوانند، از عهده این کار بر می‌آیند، در این روش اگر ۳۰۰ صفحه بر ای مطالعه دارید، در هر روز کل ۳۰۰ صفحه را بخوانید؛ یعنی روز اول، ۳۰۰ صفحه روز دوم مجدداً این کار تکرار می‌شود و روز سوم هم همین‌طور با هر بار تکرار، درک شما از مطالب عمیق‌تر می‌شود پیشنهاد دیگر این است که روز اول فقط جزوه‌ها، خلاصه‌نویسی و یادداشت‌هایتان را بخوانید روز دوم کل مطالب را بخوانید و روز سوم مجدداً کل کتاب را مطالعه کرده و روی نقاط ضعف خود بیشتر کار کنید.
روش سوم: در این روش دو روز را به مطالعه اختصاص می‌دهید و یک روز را به‌مرور کل مطالب می‌پردازید. در این روش، کل مطالب را به دو قسمت تقسیم کرده و در دو روز مطالعه می‌کنید. در این روش مجبور نیستید که همه مطالب را در دو روز اول به طور کامل درک کنید و می‌توانید درک بعضی از موضوعات سخت و پیچیده را به‌روز سوم موکول کنید.
خودتان را مجبور به مطالعه کنید حتی اگر زمانتان خیلی محدود است آن را صرف مطالعه و مرور مطالب کنید چیزهایی را مطالعه کنید که قبلاً اصلاً مطالعه نکرده‌اید و مطالعه مطالب آشناتر را به زمان‌های مرور اختصاص دهید. مطالعه را به دلیل فرصت بسیار کم به عقب نیندازید؛ چون درهرصورت قرار است در امتحان شرکت کنید پس باید حداقل به مطالب اصلی و کلیدی مسلط باشید. تقسیم‌بندی مطالب طبق سه روش بیان شده به شما کمک می‌کند که بر ترس ناشی از شروع یک مطالعه حجیم با استرس ناشی از آن راحت‌تر غلبه کنید. بسیار مهم است که در زمان محدود به‌تنهایی مطالعه کنید. مطالعه با دوستان تمرکز شما را به هم می‌زند و در این صورت این روند نتیجه معکوس خواهد داشت.
تکنیک‌های ایجاد آرامش قبل از آزمون‌ها و امتحانات:
تمرین تنفس عمیق شکمی: قبل از آزمون خیلی به ایجاد آرامش شما کمک می‌کند. چند باردم و بازدم عمیق داشته باشید به‌گونه‌ای که هر بار با دم به‌جای قفسه سینه ناحیه شکم شما بالا بیاید و سپس به‌آرامی نفس حبس شده را به بیرون هدایت کنید.
دوش آب سرد: در روزهای قبل از آزمون دوش آب سرد نیز می‌تواند تسکین‌دهنده و کاهنده استرس باشد.
مراقبه و یوگا: از جمله تکنیک‌های مؤثر در آرامش قبل از آزمون می‌توان به یوگا و مراقبه، به‌عنوان راه‌های مفید اشاره نمود.